نماز ظهر را که با شیعه های دوست داشتنی ضاحیه خواندیم، روحانی مسجد برای چند دقیقه بین دو نماز سخنرانی کرد. وی در مورد دعای فرج صحبت کرد و نکته ای را تذکر داد که پس از تحقیق و بررسی در سند و اصل این دعا متوجه شدم نکته بسیار زیبا و به جایی فرموده است.

ایشان فرمود دعای فرج دعای بسیار مهمی است و نقل شده ائمه در شب بیست و سوم ماه رمضان آنرا می خوانده اند. مصدر این دعا کتاب کافی شیخ جلیل القدر محمد ابن یعقوب کلینی است که در کتاب فروع جلد چهارم صفحه 162 از کتاب روزه باب دعا به نقل از محمد بن عیسی به نقل از معصوم آورده است:
در شب بیست و سوم ماه رمضان این دعا را ایستاده و نشسته و در حال سجده و در تمام حالات و در تمام این ماه و در هر حالی که توانستی و هر زمان که توانستی بعد از حمد خدای تبارک و تعالی و صلوات بر پیامبر بخوان و تکرار کن:

اللهم کن لولیک فلان بن فلان، فی هذه الساعة وفی کل ساعة، ولیًا، وحافظًا، وناصرًا، ودلیلاً، وقائدًا، وعونًا [ وعینًا ]، حتى تسکنه أرضک طوعًا، وتمتعه فیها طویلاً..

این دعا را مومنان در مواقع دعا و اجابت خوانده اند هرچند در نسخه های مختلف اختلاف جزئی در کلمات یا ترتیب آنها وجود داشته است. قطعا منظور از فلان بن فلان، حجت بن الحسن سلام الله علیهما است که چون در آن زمان اسم ایشان را مخفیانه به زبان می آوردند به این شکل ذکر شده. اما در این دعا، عبارت وتمتعه فیها طویلاً بعید است که از معصوم نقل شده باشد. به نظر می آید روایت درست آن را شیخ طوسی در کتاب شریف تهذیب الاحکام آورده است. در جلد سوم این کتاب صفحه 102 در قسمت دعاهای ده روز آخر ماه رمضان همین روایت را از محمد بن عیسی به نقل از ائمه علیهم السلام نقل کرده:
قال: وکرر فی لیلة ثلاث وعشرین من شهر رمضان - إلى أن قال - أللهم کن لولیک فلان بن فلان فی هذه الساعة وفی کل ساعة، ولیًا، وحافظًا، وقائدًا، وناصرًا، ودلیلاً، وعینًا، حتى تسکنه أرضک طوعًا، وتمکنه فیها طویلاً
این دعا همانطور که علما بدون تغییر و عقب و جلو خواندن کلمات، دست نخورده نقل کرده اند، نقل شده فقط عبارت تمتعه را به شکل تُمَکِّنَه (tomakkenaho) آورده است. هرچند پس و پیش خواندن کلمات دعاها بر اساس قاعده تسامح اشکالی ندارد اما بهتر است دعا به شکل صحیح و اقلا به شکل صحیح تر خوانده شود بخصوص دعایی به این مهمی.
اما عبارت تمکنه برای این محل و این معنی مناسب تر است، به دلیل هم آنکه در سیاق آیات قرآن و احادیث نبوی و اهل بیت برای چنین جایگاه و منظوری، عبارت تمتع (بهره بردن) استفاده نشده. کلمه مَکَّن َ در عربی یعنی توانایی و چیرگی بخشیدن است. در آیات قرآن تمتع یا بصورت منفی آمده یا برای امور مباح و چیزهایی امثال زناشویی حلال و بهره از خوراکی ها و بطور کل نعمتهای دنیایی. اما در مقابل، آیاتی که تمکّن را آورده از امور مهمی مثل حاکمیت و قدرت سخن به میان آورده است. مثلا در آیه مستضعفین می فرماید:

الَّذِینَ إِن مَّکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْ‌ضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّکَاةَ وَأَمَرُ‌وا بِالْمَعْرُ‌وفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنکَرِ‌ ۗ وَلِلَّـهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ‌ ﴿٤١حج﴾

نمی توان از خدا طلب تمتع در زمین کرد در حالی که ظالمان متکن باشند. نمی شود ما از انجام عبادات و برپا شدن حکومت امام زمان خوشحال و متمتع (بهره مند) باشیم در حالیکه مستکبران بر زمین متمکن باشند. پس باید امام زمان بر زمین متمکن شود تا در سایه این تمکن و چیرگی، ما از نعمتهای مختلف مادی و معنوی لذت ببریم (متمتع شویم).
در آیات مختلف قرآن برای حاکم شدن از واژه تمکن استفاده شده است:
أَلَمْ یَرَ‌وْا کَمْ أَهْلَکْنَا مِن قَبْلِهِم مِّن قَرْ‌نٍ مَّکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْ‌ضِ مَا لَمْ نُمَکِّن لَّکُمْ وَأَرْ‌سَلْنَا السَّمَاءَ عَلَیْهِم مِّدْرَ‌ارً‌ا وَجَعَلْنَا الْأَنْهَارَ‌ تَجْرِ‌ی مِن تَحْتِهِمْ فَأَهْلَکْنَاهُم بِذُنُوبِهِمْ وَأَنشَأْنَا مِن بَعْدِهِمْ قَرْ‌نًا آخَرِ‌ینَ ﴿ ٦ انعام﴾
وَلَقَدْ مَکَّنَّاکُمْ فِی الْأَرْ‌ضِ وَجَعَلْنَا لَکُمْ فِیهَا مَعَایِشَ ۗ قَلِیلًا مَّا تَشْکُرُ‌ونَ ﴿١٠ اعراف﴾
وَکَذَٰلِکَ مَکَّنَّا لِیُوسُفَ فِی الْأَرْ‌ضِ یَتَبَوَّأُ مِنْهَا حَیْثُ یَشَاءُ ۚ نُصِیبُ بِرَ‌حْمَتِنَا مَن نَّشَاءُ ۖ وَلَا نُضِیعُ أَجْرَ‌ الْمُحْسِنِینَ ﴿٥٦ یوسف﴾
وَقَالَ الْمَلِکُ ائْتُونِی بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِی ۖ فَلَمَّا کَلَّمَهُ قَالَ إِنَّکَ الْیَوْمَ لَدَیْنَا مَکِینٌ أَمِینٌ ﴿٥٤ یوسف﴾
إِنَّا مَکَّنَّا لَهُ فِی الْأَرْ‌ضِ وَآتَیْنَاهُ مِن کُلِّ شَیْءٍ سَبَبًا ﴿٨٤ کهف﴾
وَقَالُوا إِن نَّتَّبِعِ الْهُدَىٰ مَعَکَ نُتَخَطَّفْ مِنْ أَرْ‌ضِنَا ۚ أَوَلَمْ نُمَکِّن لَّهُمْ حَرَ‌مًا آمِنًا یُجْبَىٰ إِلَیْهِ ثَمَرَ‌اتُ کُلِّ شَیْءٍ رِّ‌زْقًا مِّن لَّدُنَّا وَلَـٰکِنَّ أَکْثَرَ‌هُمْ لَا یَعْلَمُونَ ﴿٥٧ قصص﴾
وَلَقَدْ مَکَّنَّاهُمْ فِیمَا إِن مَّکَّنَّاکُمْ فِیهِ وَجَعَلْنَا لَهُمْ سَمْعًا وَأَبْصَارً‌ا وَأَفْئِدَةً فَمَا أَغْنَىٰ عَنْهُمْ سَمْعُهُمْ وَلَا أَبْصَارُ‌هُمْ وَلَا أَفْئِدَتُهُم مِّن شَیْءٍ إِذْ کَانُوا یَجْحَدُونَ بِآیَاتِ اللَّـهِ وَحَاقَ بِهِم مَّا کَانُوا بِهِ یَسْتَهْزِئُونَ ﴿٢٦ احقاف﴾
پس سعی کنیم با توجه به اینکه دعای فرج، بسیار مهم بوده و برای آن آثار و برکات زیادی نقل شده و به خواندن آن توصیه شده، دعا را به شکل صحیح بخوانیم.

مطالب مرتبط:

دعای فرج یا دعای سلامتی؟

دعای فرج که امام رضا علیه السلام سفارش فرمودند