پس از به راه افتادن درگیری و جنگ در سوریه، بسیاری از مردم سوریه آواره شدند و به کشورهای مختلف پناه بردند. کوچکترین کشور همسایه آنها یعنی لبنان، بیشترین تعداد آوارگان را در خود جای داده است. حدود یک و نیم میلیون سوریه ای غیر از کسانی که از قبل در لبنان کار می کردند. اما رویکرد سازمان ملل در قبال پناهندگان چیست؟
سازمان ملل به عنوان یک نهاد بین المللی وظیفه دارد برای صلح و آرامش در جهان فعالیت کند. با این حال واضح است خاموش کردن آتش جنگ در سوریه خارج از توان این سازمان است. از طرف دیگر، کشورهای بزرگ مثل آمریکا تلاشی برای خاموش کردن این آتش ندارند و برعکس بر تنور فتنه می دمند. ارسال سلاح برای گروه های تروریستی، دادن مجوز به کشورهای عربی مثل عربستان برای تامین بودجه تروریستها، و کمک به تروریستها در زمینه های آموزش نظامی، درمان، اطلاعات نظامی، و حتی پشتیبانی هوایی، از جمله اقدامات منفی آمریکا و اعوان و اذنابش در جنگ سوریه است.
رویکرد سازمان ملل در برخورد با پناهندگان، قابل تامل است. با وجود اینکه بیشتر مناطق سوریه تحت حاکمیت نظام این کشور قرار گرفته و زندگی در شهرهای بزرگ جریان دارد، سازمان ملل هیچ تصمیمی برای کمک به بازگشت پناهندگان ندارد. حتی برخی سیاستمداران لبنانی که در گذشته مخالف نظام سوریه بودند و خواستار اخراج سوریه ای های داخل لبنان بودند، الان مخالف بازگرداندن پناهندگان هستند و در تصمیم رییس جمهور و وزرای همپیمان او اخلال ایجاد می کنند.
دلیل کارشکنی عده ای از سیاسیون لبنانی برای مسدود ماندن ارتباط با دولت سوریه، و باقی ماندن پناهندگان چیست؟
یک علت سیاسی این است که جبهه آمریکا در منطقه، می خواهند با نگه داشتن پناهندگان در لبنان، بافت داخلی لبنان را به هم بریزند. اضافه شدن حدود 2 میلیون سوریه ای اهل سنت، بافت چهار پنج میلیونی لبنان با ترکیب شیعه سنی مسیحی را بشدت به هم خواهد ریخت و کفه ترازو به نفع جناح آمریکایی سنگین خواهد شد. آنها این جمعیت زیاد را برای ایجاد فتنه احتمالی در برابر مقاومت نیاز دارند و روی آن حساب باز کرده اند.
علت اقتصادی این ماجرا در آنجا نهفته است که کمکهای چند صد میلیون دلاری و بودجه میلیاردی برای حمایت از پناهندگان، برای برخی مسئولین سود فراوانی دارد! این سود آنقدر زیاد است که حتی شهروندان هم از آن سودی می برند. مثلا مغازه دارهایی که می پذیرند سوریه ای ها با کارت اعتباری سازمان ملل از آنها خرید کنند، سود بسیار زیادی کرده اند. علی خیامی دکاندار می گوید در عرض سه سال شش کارمند استخدام کرد و یک آپارتمان در بیروت خرید. وی می گوید قبلا فروش من سالی 33 هزار دلار بود که الان به 200 هزار دلار رسیده است. کارت اعتباری که سازمان ملل به پناهندگان می دهد به ازای هر یک از اعضای خانوار ماهی 27 دلار بابت خرید مواد غذایی شارژ می شود. این طرح از سال 2013 با مشارکت 500 فروشگاه اجرا شده است. به گزارش رسانه های لبنان، از سال 2013 پناهندگان بیش از 900 میلیون دلار از این فروشگاه ها خرید کرده اند. سازمان ملل تا کنون بیش از یک میلیون نفر از پناهندگان را تحت پوشش قرار داده که ادعا می شود این عدد تقریبا 70 درصد از کل پناهندگان است.
علاوه بر کمک مستقیم برای خرید مواد غذایی، سازمان ملل هرساله مبالغ زیادی برای درمان و داروی پناهندگان اختصاص می دهد. همچنین 30 هزار خانوار بسیار فقیر، ماهیانه 175 دلار مستمری دریافت می کنند. در زمستان به 800 هزار سوریه ای، بن خرید سوخت داده شد.
همچنین در سال 2017، سازمان ملل به موسسه های مددیاری و شهرداری هایی که از پناهندگان استقبال کرده اند و به آنها خدماتی داده اند، 183 و نیم میلیون دلار کمک کرده که 125 میلیون دلار به موسسات دولتی و 58 و نیم میلیون دلار به شهرداری ها و موسسه های مختلف رسیده است.
پایگاه سازمان ملل در خبری نوشت که این سازمان بودجه مورد نیاز خود برای پناهندگان سوریه ای در جهان را 4.69 میلیارد دلار اعلام کرده است که بیش از دو میلیون دلار آن به لبنان می رسد. این مبلغ صرف بهداشت، غذا، آموزش، حمایت و مسکن خواهد شد.
یک لبنانی که کارمند سازمان ملل است می گوید: «سالها قبل حقوق ما 2000 دلار بود. اما الان به جهت کار فشرده، ماهی 6000 دلار حقوق می گیریم. آمریکا و سازمان ملل با وجود صرف این همه هزینه، نمی خواهند سوریه ای ها به کشورشان برگردند. مبالغی که خرج پناهندگان می شود، آنقدر زیاد است که اگر در خود سوریه به هر شخص بدهند چند برابر وزرای دولت سوریه حقوق دریافت خواهند کرد و پادشاهی خواهند نمود.» وی گفت: «در تمام کشورها، دفاتر سازمان ملل برای تشکیل پرونده پناهندگان، وابستگی سیاسی اشخاص را می پرسند و تحقیق می کنند که قبلا با کدام گروه های سوری در ارتباط بوده یا به کدام علاقه داشته. اما در لبنان هیچ سوالی نمی شود و همه را ثبت نام می کنند. معلوم است تصمیم بزرگان بر این است که پناهندگان در لبنان بمانند تا منافع سیاسی و مصالح بین المللی برخی کشورها تامین شود.»
در بودجه دو میلیاردی سازمان ملل برای پناهندگان، که تازه شامل کل آوارگان هم نمی شود، بطور میانگین سرانه هر سوریه ای قطعا بالای 1000 دلار در لبنان خواهد بود. از آن جا که حقوق رییس مجلس در سوریه معادل 200 دلار است، یک پناهنده در لبنان 5 برابر وزیر و وکیل سوریه ای دریافتی دارد. اگر یک پنجم مبالغ کنونی را به سوریه ای ها در کشور خودشان می دادند، همه پادشاهی می کردند. (توضیح: به دلیل کاهش ارزش پول سوریه، ارزش درآمدی آنها هم کم شده که در لایحه اصلاح حقوق قرار است اصلاح شود)
با وجود این، خیلی از سوریه ای ها دارند بطور شخصی، به کشورشان بر می گردند. گرانی فوق العاده در لبنان که با اجرای قانون جدید افزایش مالیات و درآمد دولت، آینده سخت تری را پیش رو می نهد، آنان را واداشته تا به کشور خود برگردند. یکی از دلایل دیگر این است که بسیاری از لبنانی ها به جهت گرانی و تورم، دیگر از امسال نمی توانند از پس مخارج زندگی بر بیایند و بچه های خود را به جای مدارس خصوصی گرانقیمت به مدرسه دولتی فرستاده اند. برای همین جا برای ثبت نام سوریه ای ها نیست. لذا خیلی از آنها که مناطق زندگی شان تحت سیطره نظام یا حتی ارتش آزاد است به کشورهای خود برگشته اند و می گویند وضع خوب است.
اینها از دلایلی بود که برای جلوگیری از بازگشت آوارگان سوریه ای عنوان می کنند. اما در مقابل برخی ادعا می کنند این دولت سوریه است که کارشکنی می کند و آوارگان را نمی پذیرد تا در انتخابات بعدی، نتایج انتخابات را تحت تاثیر قرار ندهند. اما آیا دولتی که برای انتقال تروریستها و خانواده هایشان در قالب توافق های نظامی برای تامین ارامش و صلح در مناطق، اتوبوس فرستاد نمی تواند برای بازگشت آواردگان خدمات ارائه دهد؟ در سخنرانی های پیشین سید حسن نصرالله، ایشان گفت دولت سوریه حاضر به همکاری است اما اینجا دیگر کار بین حزب الله و سوریه نیست، دولت لبنان باید به شکل رسمی وارد ماجرا شود و هیئت های رسمی دولتی با دولت سوریه هماهنگی و رایزنی کنند. ظاهرا کدخدای جناح 14 اذار که مخالف این امر هستند چنین اجازه ای صادر نکرده و نخواهد کرد.